Kapellen, Weg- en veldkruisen

Deze grote en kleine monumenten zijn tekenen van volksgeloof en devotie en vooral in Limburg en Brabant werden ze al eeuwenlang in iedere glooiing van het landschap en bij haast iedere splitsing van wegen geplaatst.

Direct aan de weg, zodat er de hele dag mensen passeerden, soms verscholen in het veld zodat er maar af en toe een toevallige voorbijganger bij stil stond.

Kruisen worden in eerste instantie onderverdeeld in "wegkruisen en veldkruisen". Wegkruisen staan in de bebouwde kom en veldkruisen buiten de bebouwde kom. Ook de kapellen kunnen onderverdeeld worden in in wegkapellen en veldkapellen (zelfde indeling als bij de kruisen).

De eigenaar van een kruis of kapel is in principe de eigenaar van de grond waar het object op is geplaatst. Dit kan zijn het Rijk, de Provincie of de Gemeente. Maar ook particulier eigendom komt voor zoals de Rochuskapel en de Mariakapel aan de Knikkerdorpweg. Soms zijn kerkbesturen, vereniginen of stichtingen de formele eigenaar.

En altijd nog worden er bloemen geplaatst, kaarsen aangestoken en wordt er gebeden.

De kruisen en kapellen markeren bijzondere plaatsen in het landschap, een teken dat de mensen door de eeuwen heen vanuit hun geloof reageerden op voorvallen in hun leven.

Zo kennen we o.a. grenskruisen, hagelkruisen, veldkruisen, onweerskruisen, wegkruisen, moordenaarskruisen, ongelukskruisen, Maaskruisen enz. enz.

Een hagelkruis is het gemakkelijkste te omschrijven als een type veldkruis dat geplaatst werd om boze geesten af te weren, zodat gewassen niet door hagel beschadigd zouden raken. Soms vond bij de hagelkruisen brooduitdeling aan behoeftigen plaats, terwijl een dergelijk kruis ook een halteplaats voor een processie kon zijn. In de loop van de geschiedenis heeft meer dan eens een zware hagelbui in de zomer grote schade veroorzaakt aan het koren op de velden. De landbouwers richtten daarom dikwijls een veldkruis op om God te vragen hen een dergelijke ramp te besparen.
Één hagelbui kon immers al het werk, dat een jaar lang aan de akker besteed was, teniet doen. Door één hagelbui kon het voedsel voor de hele lange winter verloren gaan zodat er armoede geleden werd op de boerderij.
Maar bleven de gewassen op de velden gespaard en kon de landbouwer de oogst veilig in de schuren opbergen, dan versierde hij uit dankbaarheid het hagelkruis bij zijn akker.

Vaak zijn kapelletjes tegen een bepaalde ziekte toegewijd aan een speciale Heilige.

In de Gemeente Bergen staan 31 van deze monumentjes, waarvan meer dan tien in ons dorp Well.