Leerplicht en Leerkrachten

Leerplicht

In 1717 werd officieel de leerplicht ingevoerd. Dit betekende, dat de ouders beboet werden als ze hun kinderen niet dagelijks en in de zomer 2x per week naar school stuurden. De rest van de tijd konden ze dan helpen met de oogst. Het schoolgeld bedroeg 2 Dreier ( 6 pfenning) per week, maar voor de armen betaalde het armenbestuur. Elk kwartaal moesten de leerlingen een algemeen examen afleggen (ons huidige rapport) en één keer per jaar een groot examen doen (overgaan) in aanwezigheid van de geestelijke, de onderwijzer en enkele inwoners (het latere schoolbestuur).

Nederlands bestuur

In 1815 kwam Well onder Nederlands bestuur en dat betekende een achteruitgang op onderwijsgebied. Nederland kende n.l. nog geen leerplicht. Die kwam pas op 30 maart 1900 en nog maar op het nippertje met 50 tegen 49 stemmen. Maar... in Well was men toch zo verstandig de kinderen naar school te sturen. Men had ingezien hoe belangrijk dat was! In een bericht uit 1840 is te lezen dat Well een zeer druk bezochte school had, waar goed onderwijs gegeven werd. In 1928 werd de leerplicht met 1 jaar verlengd (6-13 jaar) en vanaf 1942 moest elk kind tot 14 jaar naar school.

Het onderwijs van de vorige eeuw

De leerkrachten waren wel wat strenger dan nu en eisten respect en gezag. Hoe de persoon dit deed, hing van zijn persoonlijkheid af. Orde speelde een grote rol en de kinderen hoorden altijd te luisteren naar de leerkracht. (Lijf)straffen waren er volop en zelfs aan de indeling van de klas kon je de rol van de leerkracht zien. Deze zat hoog achter zijn lessenaar. In het dorp werd er ook van hem verwacht dat hij netjes gekleed ging en in een nette buurt woonde. De salarissen waren echter gering, zodat veel leraren er nog een baantje bij moesten hebben.

De leerlingen moesten dus respect voor hun leraar hebben en anders werd er wel gezorgd dat ze dat kregen!

Enkele leerkrachten van vroeger tot begin jaren '70

Meesters:  Piet Arts - Antoon Wijnhoven - Otto Nikkessen - Gerard Verheijen - Herman Verheijen - Bèr Jakobs - Jan Verheijen - Jozef Schreurs - Theo van Rijswijck - Frans Vullings - Jan Dimmers - Harry Vullings - Pierre Volleberg - Ger Hermsen - Joep Berden - Piet van Osch - Ed van den Berg.

Juffen:  van Heesch - Ida Hettema - To Crins - Elly Schreurs - Cootje Verstappen - Juf Dik - Ederveen - Mia Ummenthum - Rina Belgers - Koos Bartels -Thea Linders - Mien Arts - Kit Anderegg - Ton van Dijck Kwanten - Els Schrauwers - Gea Essing Reiniers.

Zusters: Piëta - Bernulfa - Desponsata - Giselbertha - Jozefia - Remacula -  Canisiana - Landolina - Sebastiania - Bertilia - Rinelda - Anaclete - Victurina en Marie Rose.

Venloosch weekblad 28-03-1863.

Le courier de la Meuse 08-12-1866

Venloosch weekblad 09-04-1870.

Venloosch Weekblad 07-11-1874.

Venloosch weekblad 24-12-1875.

Gerard Elders onderwijzer *Well 16-02-1814 †Well 12-10-1881 Gehuwd te Bergen op 03-10-1861 met Maria Jacoba Hoeken *Well 04-05-1829 †Well 10-12-1914. Zij was de stichteres van het Bejaardenhuis Eldershome.

Venloosch weekblad  02-09-1876

 Venloosch weekblad  27-12-1879.

Venloosch weekblad 13-09-1879

Per 01-01-1880 werd Gérard Verheijen benoemd, Hij stierf plotseling in Well op 10-04-1888. Deze onderwijzer was destijds lid van zanggezelschap 'de Vriendenkring' en in 1886 medeoprichter van de harmonie waar hij de eerste dirigent van werd.

Uit de krant van 21-04-1888.

10-03-1891. Piet Arts werd aan de school in Well benoemd.

01-03-1890.

Wilhelm Joseph Plum *Herbach bij Merkstein (Dld) 21-06-1871 is op 15-11-1899 gehuwd met Anna Maria Wilhelmina Daemen *Well (de Kamp) 22-04-1871. Dochter van Jan Joseph Daemen en Joanna Sijberts. Zie pagina Sint Rochukapel.

Martinus van den Berg kwam uit een onderwijzersfamilie in Leunen. Nadat hij hier les had gegeven werd hij zelf ook onderwijzer in Leunen.

05-11-1894 Peter Antoon Wijnhoven *Wanssum 17-02-1875 is benoemd in Well. In Well werd hij meister Tontje genoemd. Hij was hier in de kost bij meester Verheijen. In 1904 slaagde meister Tontje te Nijmegen voor het vak Vrije- en orde oefeningen Gymnastiek. Meester Wijnhoven bleef vrijgezel. Na zijn pensionering woonde hij weer in Wanssum en stierf daar, 67 jaar oud, op 28-04-1942. 

Nieuwe Venlosche courant 29-10-1908.

Nieuwe Venlosche courant 29-08-1912

Nieuwe Venlosche courant 21-12-1921. Het besluit werd genomen in de Raadsvergadering van 16-12-1921. Er waren drie sollicitaties voor de functie van hoofdmeester binnen gekomen.

 Jos Schreurs *Haelen 1885. Hoofdonderwijzer aan de jongensschool in Well van 01-01-1922 tot 01-01-1951.

Jaren lang zette hij zich in voor de Wellse gemeenschap. Hij heeft lief en leed gedeeld met zijn dorpsgenoten. Er hebben veel Wellse jongens bij hem op school gezeten en van hem geleerd.

In de Raadsvergadering van 19-02-1923 werd Otto Nikkessen benoemd aan de lagere school van Well. Hij trouwde 18-12-1924 met de in Well geboren Maria Antonia Keijsers. 

In juli 1925 werd Otto Nikkessen benoemd tot hoofd der school in Bergen en vertrok zodoende uit Well.

Nieuwe Venlosche courant 05-07-1941. Bèr Jakobs werd in Well tevens dirigent van het kerkelijk zangkoor. Hij trouwde na de oorlog met Nelly Arts.

v.l.n.r. Toon Kortooms - Mia Arts - Nelly Arts - Jo Arts - Bèr Jakobs - Mien Arts met de jongensschool op de achtergrond. De fam. Arts woonde op het huidige adres Grotestraat 18.

Onderwijzers uit onze regio waren aangesloten bij de R.K. Onderwijzersbond, waarschijnlijk afdeling Blitterswijck.  De foto is gemaakt tijdens een dagreis met de bus eind jaren '40. Te zien zijn onderwijzend personeel uit o.a. Broekhuizenvorst - Wanssum - Well - Wellerlooi.

Weet jij meer? Laat het weten.

De leerkrachten van de jongensschool in schooljaar 1949-1950.

v.l.n.r. Jan Verheijen, Frans Vullings, hoofdonderwijzer Joseph Schreurs en zijn dochter Elly (*1920).

Dagblad voor Noord-Limburg 17-10-1950.

Frans Vullings werd per 01-01-1951 de opvolger van Jos Schreurs.

Dagblad voor Noord-Limburg 18-12-1951

Schooljaar 1952-'53.

v.l.n.r. Jan Dimmers - Jan Verheijen - schoolhoofd Frans Vullings en Elly Schreurs.

1953. v.l.n.r. Elly Schreurs - Frans Vullings - Jan Verheijen en Nella Dick-Dirckx, op de foto gezet door kapelaan Lebens.

Schooljaar 1954-55. Harrie Vullings - Nella Dick - Frans Vullings - Cootje Verstappen.

Dagblad voor Noord-Limburg 31-08-1954

Dagblad voor Noord-Limburg. WELL 22-10-1957

Onder grote belangstelling heeft maandagmorgen de uitvaart plaats gehad van de heer Frans Vullings, hoofd der school te Well, die vorige week plotseling overleed. Hij werd op 10 sept. 1902 te Ottersum geboren en begon na volbrachte studie zijn onderwijzersloopbaan te Middelaar. Na in 1930 de hoofdakte te hebben behaald werd hij in 1936 te Well benoemd, waar hij sinds 1952 hoofd der jongensschool was. Zijn plotselinge dood heeft hem uiteen zeer werkzaam leven in dienst van de gemeenschap weggerukt. Sterk heeft hij de dierenbeschermingsgedachte onder de jeugd bevorderd en dat het uithalen van vogelnestjes sterk is verminderd vormt een van de vele voorbeelden, waaruit zijn invloed blijkt. Op maatschappelijk gebied nam zijn tactvolle persoonlijkheid een belangrijke plaats in. Rond 20 jaar is hij bestuurslid geweest van de plaatselijke afdeling van het Groene Kruis, sinds 1945 was hij daarna secretarispenningmeester op een wijze, die ieders lof oogstte. Tekenend voor zijn instelling was, dat hij niet alleen plannen maakte, maar ook de uitvoering niet schuwde. Van het Maaszwembad was hij een der medeoprichters en als de badmeester hulp nodig had kon hij altijd op meester Vullings rekenen. Veel werk verzette hij ook voor de opbouw van de nieuwe kerk door de organisatie van parochie-avonden, de kwartjes-actie en in het kader van de St. Vituskermis. Het Sociaal-Charitatief Centrum Bergen werd mede door hem opgericht, in onderwijskringen zo goed als bij de bevolking was hij een vraagbaak voor velen. Van verschillende gezinnen was hij gezinsvoogd. Hij was voorzitter van de VVV afd. Well en bestuurslid van het Oranje Comité. Ook had hij altijd veel belangstelling voor de verkennersbeweging in Well en was een stimulans bij de oprichting van de studentenclub in Well. In alle maatschappelijke sectoren was hij actief werkzaam. Ondanks zijn verdiensten was de heer Vullings iemand die nooit op de voorgrond wilde treden, maar altijd de eer aan een ander liet. Voor zijn gezin was hij een eerste klas vader. Van zijn zeven kinderen is de oudste sinds enige tijd ook onderwijzer aan de school in Well. De tweede zoon doet binnenkort eindexamen aan de school voor maatschappelijk werk te Sittard. Een andere zoon zit op het Groot Seminarie. Jammer, dat de heer Vullings de wijding van zijn priesterzoon niet meer kan meemaken. Zijn vrouw is oorlogsinvalide. Zij was een van de eerste slachtoffers van het oorlogsgeweld in Well. Met de heer Vullings is een man van grote verdiensten voor de gemeenschap heengegaan. Moge hij er nu zijn welverdiende loon voor ontvangen hebben.

De jonge meester Ger Hermsen gaf les aan de klassen 2 en 3. Hij bleef niet lang in Well, werd opgeroepen voor militaire dienst en ging daarna les geven aan de Catharinaschool in Wellerlooi, tot aan zijn pensionering.

Schooljaar 1958 - '59. Ger Hermsen - Chris Bartels - Thea Linders - Harrie Vullings en Pierre Volleberg.

20-03-1968. Zr. Marie Rose - Mia Ummenthum, werd 35 jr. en Mien Arts.

1966. Joep Berden - Piet van Osch - Jacqueline Jacobs en hoofd van de school Pierre Volleberg bij de nieuwe school in de Hoenderstraat.

Pierre Volleberg.

Het lerarenteam op de laatste schooldag voor de zomervakantie van 1969.

Met de klok mee vooraan links: Mia Ummenthum-Coppers - Katherine Lebesque - Gea Reiniers - Joep Berden - Jan Lauwerijssen - Mart Wijnhoven -Toos Nikkesen en Mien Arts.

Het laatste team dat op de meisjesschool werkzaam was in schooljaar 1970 - '71.

staand v.l.n.r. Zuster Victurina - Joep Berden - Mart Wijnhoven en Mien Arts.

Katherine Lebesque - Mia Ummenthum-Coppers - Jan Lauwerijssen - Toos Nikkesen en Gea Reiniers

Zuster Victurina was van 1957 - 1971 hoofd van Meisjesschool Kindje Jezus en van de St. Vitusschool in de Hoenderstraat. Haar meisjesnaam is Ali Bijman *Berkmeer (N.H.) 10-10-1916 †Vegchel 22-06-2004. 

Ed van den Berg.

Schooljaar 1973 - 1974. St.Vitusschool in de Hoenderstraat.

v.l.n.r. Ed van den Berg - Ger Wijnhoven - Els Schrauwers - Tonny van Dijck-Kwanten - Gea Essing-Reiniers - Chris van Pinxteren.

vooraan Vic Timmermans - Kit Anderegg-Moors - Joke Rutten.

Onderwijsteam in 1978. v.l.n.r. Gea Essing-Reiniers - Ger Smits - Milda Peeters-Cemeska - Christjan Broere - Bep Seelen - Ed van den Berg - Toos Schambergen-Kusters - Jan van Kesteren - Tonny van Dijck-Kwanten. 

Directeur Ed van den Berg in 1980.