Kerststallen in de Wellse openlucht.

In ons dorp wordt al decennialang elk jaar een grote kerststal opbouwd die veel bekijks trekt. Intussen is het een traditie geworden, die in 1952 begon door dokter Gerard Smals aan de voet van de Molenberg.

Dagblad voor Noord-Limburg 23-12-1952. Er werd een (te kleine) kerstgroep door pastoor Reiné in de stal gezet.

Of ze d’r doën beej geenge staon, of ’n eindje d’r vanaf, strakkes, toe 't nog leech was en now ’t duuster begos te werre, de stal lachte ow tège. Nogal glad, de schienwerper den d’r stond te leechte as ’n zon, de ster, die zilver stond te straole bovve de now duustere reej denne büem, zun dr, hos twiëduzend jaor geleje, wel nie gestaon hebbe en de twië machtige offerblök zeker nie.
Mar de stal zelf was krek zoas weej ’m onder onze Kersboëm zette, zelf verrig gemak van berkenholt en plenkskes. mit strui en hui en ’n rieten dak. „Verdommes moj”, haaj Oradus gezed en ze han allemol geknikt en won stil nao huus gegaon um zich te schère en te wasse, want merge zeuj ’t ummers Kersmes zien.
Ien de huus van ’t Knikkerderp en de Kaamp, van ’t Leuke, de Hei en ’t Durp sliepen de meense mit eur zörge um ’t water dat wies en de bliedschap um ’t kommende fiëst.
Das bar jommer gewest, want now hewwe nie gezien hoe den hemel opensloeg ien ’n glorie van leecht en kleur en goddelek-schon gezang. Toe zien Maria en Jozef stil ovver de wéreld gegaon en den ojjem van eur heiligheid had efkes onzen droëm gerakt, toe ze nève kwame ien euren ermoei en eur liëd. Dan zien ze an ’t waachtende stelleke gekomme, mit de ster en de zon, de voerbak en de offerblok.
En de nagel kreeg Sint Jozef ziene kale mantel, mar de meense gaaf Maria ien den naacht ’t Kiendje en de voerbak was Zien wieg. Den ezel hed hos op enne knien getrèjd en den os zeuj ziene poët gebroke hebbe as de strik, wor ie ien liep, ’n bitje sterker was gewest. De Ingele zien gekomme mit ’n duzendstemmig „Gloria” en de herders liepen zich de biën onder ’t lief uut um dor te komme mit ’r schöpkes en fluite en doedelzek.
Weej wiëten dat allemol al lang, mar an de voet van de Wellse Meulenberg kunde ’t zien. De kiender kieken d’r eur oëge op uut en misschien make ze wel ’n foto mit eur hart, die ze noeit kwiet kunne werre. De groëte werre wer efkes klein as ze dor mit de nakse kop ’n Weesgegroetje ston te bèje. En de hiël groëte, die ien ’r sleie nor Luilekkerland vare, stoppen ok efkes en nemen uut Well ’n Kersandeenke mit op reis of nor den boëm wor ze te pletter tège zun slaon..
En now wette proont werum d’r dat stelleke nevve de Wellse Rieksweg stöt en as ge d’r nève komt zudde goed begrieppe, werum weej d’r ’n bitje gruts op zien.

Dagblad voor Noord-Limburg 09-01-1953. Ingezonden stuk van onbekende schrijver.

Dagblad voor Noord-Limburg 11-04-1953

Dagblad voor Noord-Limburg 17-04-1953

Onder aan de Molenberg, naast de Rijksweg bij de bushalte, werd ieder jaar met zorg door de familie Gerard Smals deze kerststal ingericht.

De stal bood niet alleen onderdak aan de Heilige Familie. In de jaren '50 en '60 is ook menig Duitse jonge man uit de grensstreek en Engelse militair van Laarbruch, die in Well het café bezocht, in de stal blijven overnachten. Lekker warm in het stro. De grens was immers al om 22.00 uur gesloten en dat was natuurlijk te vroeg om de gezelligheid al af te breken.

Dokter Smals woonde met zijn gezin op de Molenberg. Ook de dokterspraktijk was daar destijds in het grote landhuis gevestigd.

Vrijwel elk huisgezin toog er met z'n allen naar toe om alles te bewonderen. In een oude ketel werd om een vrijwillige bijdrage gevraagd voor een goed doel. Jarenlang werd laat op de avond de ketel door Sjef Vink leeggemaakt, het meeste wat er in zat waren losse centen.

Voor kleine kinderen was dit allemaal indrukwekkend, want de beelden waren net zo groot als de kleuters zelf.

Vaak was het Kerstmis onder koude weersomstandigheden in de dikke sneeuw. Zoals hier, in de jaren '50. Deze kinderen woonden achter de Molenberg in het Ambonezenkamp " De Oude Molen".

Sfeer met kerstverlichting in 1957

1957. Wiel Reiniers maakte elk jaar weer enkele witte Oosterse huisjes op de achtergrond, zodat er een heel dorpje ontstond.

Op 13-09-1960 stierf dokter Gerard Smals plotseling aan een hersenbloeding, hij werd 45 jaar. Claar Smals liet de stal nog enkele jaren inrichten.

Kerstmis 1964. Truus op het Veldt met haar kinderen Pieter - Helma - Yvonne - Ruud en Gerrie.

Einde kerststal aan de Molenberg.

De woning op de Molenberg werd door Claar Smals verkocht. De stal bleef daarna nog enige tijd staan, maar werd niet meer met de beeldengroep ingericht en is later afgebroken. Zo kwam er aan de Molenberg een eind aan deze jarenlange kersttraditie, die velen nog uit hun jeugd in herinnering hebben.

De beelden werden overgedragen aan de parochiekerk. Daar werd naast de kerk in de Hoederstraat ieder jaar het kersttafereel opgebouwd, met een door Jan Schraven en familie zelf gemaakte stal. Eerst een kleine, die afbrandde. De beelden werden schoongemaakt en opnieuw opgeverfd. De ezel had het loodje gelegd en de fam. Schraven maakte zelf een nieuwe. Ieder jaar werd de stal mooier en uitgebreider gemaakt door de vrijwilligers. Later kwam er zelfs een grote, naar het voorbeeld van de stal aan de Molenberg, compleet met put. Veel vrijwillige uren werden in deze kersttraditie gestoken om met name de kinderen een plezier te doen.

Fatale brand.

Totdat deze grote stal in de Oudejaarsnacht 1988-'89 door onbekende vandalen werd aangestoken en compleet met de groep van dr. Smals afbrandde. De beelden werden door de 2e brand onherstelbaar beschadigd, alleen moeder Maria overleefde deze brute aanslag. Waar zij is gebleven is tot op de dag van vandaag een raadsel. Wellicht staat het beeld nog ergens op zolder of in een andere schuilplaats.

'T jaor 1989 is ien Well slècht begônne. 'T vuurwerk was amper stil. Toen kloonk 't dur d'n urste nacht van 't Neeje Jaor:

Brand kerststalleke brand
Iederieën voond 't schand
Maria en Jozef en 't kiend
'T vuur laaide ôp dur de wiend
D'n ôs en d'n ezel roetzwart
Dat deuj oons pien ien oons hart....

(melodie Leise rieselt der Schnee)

Aldus Mc. Doedel en Mc. Zak op de Zitting in november 1989.

Uit de krant van 03-01-1981

Uit het familiealbum van Elly Hendriks-Schraven.

De familie Hay en Elly Hendriks-Schraven op de Kasteellaan nam de traditie later over en zorgde zelf voor een nieuwe beeldengroep. Hendriks bouwt daar in de voortuin een kerststal die ook weer veel bezoek krijgt. Zo wordt in Well de traditie van een kerststal in de buitenlucht tot op de dag van vandaag toch nog voortgezet. (foto MaTiKo)